Tütün Dumanı

Üzüm ve Zeytin dışında, eskiden bir de tütün meselesi vardı. "Piyasa şu gün açılacak, eksper tütünü beyenmedi. Benim balyaya baktı içinden seçti, şansıma güzel çıktı. Koçan şöyle balyalar böyle." sözleri duyulurdu köy kahvelerinde. Tütün seçme zamanı eksperler o köylerin kralıydı sanki. Tekel müdürü deseniz ayrı bir devletin idarecisi gibi bir başka havadaydı.

Devletin bitmez işlerini bitirmeye uğraşan, tek dertleri aldıkları maaş ile ev geçindirmek olan   memurların, öğleyin saat 13.00 de radyoda ajans haberlerinde geçen  "Ege ekici tütün piyasası açıldı, baş fiyat şu oldu" anonsu Tekel memurları hariç diğerlerinin hiç ilgilerini çekmezdi. Öğle aralarında dairelerinden çıkıp şöyle bir çarşıyı gezmek istediklerinde ortalıkta sessizce, elleri cepte dolaşan köylülerden canları sıkılırdı. Her öğlen pastra oynadıkları kahveler dolu olurdu. Suratları asılır, bir şey demeden birbirlerinin gözlerine bakarlardı kızgın kızgın...

Yılın belli zamanlarında, tütün alımı yapan şehir merkezindeki acentaların önünde ve yakınlarında durgun, başı öne eğik, düşünceli sıkıntılı olduğu hallerinden ve köyden geldikleri üst başlarından anlaşılan bir kısım insanlar bekleşirdi.  Tütün piyasanın açılacağı, başfiyatın açıklanacağı günlerde hükumet binasının yakınında bulunan acentalar nedeniyle çarşının bu bölgesi tütün ekicileriyle dolardı. Tütünün  fiyatının netleşeceği o günlerde, sıkıntıyla arşınlarlardı sokak aralarını... Hepsi masal oldu. Her yer yabancı sigara ile doldu. Tütün ekicilerinden genç olanlar köylerden şehirlere indi. İhtiyarlar boşalmış damları bekler oldular. Bulabilenler asgari ücretli fabrika işçisi oldular. Yarı aç yarı tok yaşıyorlar. Ne değişti? Sorgulanmalı, ama sorgulayacak zaman da yok, dinçlikte yok, düşünce de yok. Ekmek derdi, borçlar, kiralar, yetmeyen imkanlar arasında, sınırsız istekler arasında nasıl sorgulanacak ? ( Şimdi tütün ekicilerinin yeni nesilleri iş için müracaat ettikleri  fabrika kapılarında elleri cepte iş bekliyorlar. Etrafta kahve de yok. "Ne zaman paramız verilecek yavv!" diye bağırdıkları,çay ısmarlayacak tütün acentesi görevlisi de yok İstersen bağır, hemen kapının önüne, çalışacak başka adam mı yok.) 

Cumhuriyetin ilk yıllarında Tekel neden, ne amaçla  kuruldu? tekel işlevini tamamladı mı. Tütün köylüsü abad olduğu için mi Tekel kapatıldı. Yoksa dünyadaki uluslararası tütün şirketlerinin hedeflerini engellediği için kurban mı edildi?

Pamukta geçmişte kalan, mazi olan telaşlardan...